Gaz
Lambası ve Makine
|
"Çocukluğumda
makine denilince üç şey gelirdi akla: Kamyon, Sınger dikiş makinesi (öbür
markalar bilinmezdi) ve gaz lambasının fitilini döndüren dişli. Kamyon ve
dikiş makinesine herkes sahip olamazdı ama lambasız ev ve makinesi tamire
gitmemiş ev de olmazdı. Bir çok şehir ve kasabalarda elektrik gündüz saat
13'de bir saat kadar haberler için olan müstesna. (o zaman adı Ajans'dı)
akşam ezanı ile verilir, gece yarısı söner, sık sık da kesilirdi. Bir çok
evde elektrik zaten yoktu. Köylerde mi? Beni güldürmeyin. Bir dönem unutulan
ama 1975'lerde ve sonrasındaki elektrik kesintilerinde yeniden birlikte
olduğumuz, vefakâr dost; karanlık gecelerin kurtarıcısı Gaz Lambaları'mızdı. |
Üzerindeki
cam baca çıkarılır, fitili biraz yükseltilir, bir kibrit; sarı, ucu isli
uzun alev şişe takılınca kendini toparlar, netleşir. Lamba şişeleri islendiğinden,
her sabah ilk iş, içine sokulan nemli bez, bir değnek yardımı ile çevrilerek
öttüre, öttüre silinip temizlenirdi. Küçük boylarına idare lambası denilir.
Çok az bir sarfiyat ile sabaha kadar, söndürmeden yakılırlar... Büyükleri
ise çift fitilli ve süslü olurlar. Şişesinin üzerine takılan renkli camdan
karpuzları ile, her evin değişmez süsüdür. Ve ancak misafire yakılırlardı.
Lambalar rüzgarda söner. Bu yüzden dışarıda gemici feneri kullanılır. Üstüne
kıvrılabilen sapından tutarsınız, yürürken eliniz sallandıkça , yere vuran
ışık huzmesi bir ileri bir geri hareket eder. Ayaklarınızın koyu siyah gölgesi
yan tarafınızda birbirinin üzerine çakışır, makas yaparlar... |
Lamba
ve gemici feneri hâlâ var ve kullanılıyor da ama Lüks Lambası yok oldu.
Pompalı lüks lambası; Butan gazın gelişi ile beraber. En popüler markası
Optimus' du. Bir çay bardağı kadar tüpünün uzun, ince kanülünü özel deliğinden
sokup küçük yanma kabına bir tatlı kaşığı kadar renkli ispirto döktüğümüz,
tutuşturarak amyant gömlek fitilini ısıttığımız sonra haznesindeki küçük
pompaya defalarca basarak pulvalize ettiğimiz gaz yağının yanışı ile parlak
ışık veren cihaz... Haznedeki basınç azalınca matlaşan ışığı takviye için
sık sık pompalamak gerekirdi. |
Tavana asılanları
bir yana büyük mekânlar için, ayaklı, direkli modelleri de vardı. Ve tabii
her bakkal dükkânında da gaz yağı satışı. Yarıdan kesilmiş, üstü açık bir
varilin içinden; boş şişesini getirenlere, çeyrek, yarım, bir litrelik ölçeklerle
doldurularak satışa sunulan... " Yavuz Bubik |